PseudoScience Observatory

Η δυσπιστία απέναντι στην επιστήμη είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η επιστήμη. Η απόρριψη καλά τεκμηριωμένων επιστημονικών θέσεων αποτελεί τον κοινό τόπο των αρνητών της κλιματικής αλλαγής, των αντιεμβολιαστών, των αντικείμενων στη θεωρία της εξέλιξης και των υπέρμαχων της επίπεδης γης.   Μεσούσης όμως της πανδημίας, η απροθυμία μερίδας συμπολιτών μας να συμμορφωθούν με τα μέτρα προφύλαξης ή να αποδεχτούν την πραγματικότητα του ιού συνιστά κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Έτσι, οι “σκεπτικιστές” αντιμετωπίζονται συχνά με οργή ή απαξία ως «ψεκασμένοι» ή «κοβηλίθιοι/covidiots». Η διακωμώδηση όμως είναι ελάχιστα αποτελεσματική ως μέθοδος πειθούς. Άλλωστε, το υπόδειγμα της επιστημονικής προσέγγισης συνοψίζεται στο απόφθεγμα του Σπινόζα: «έχω καταβάλει αδιάκοπες προσπάθειες να μη χλευάζω, να μη διεκτραγωδώ, να μην περιφρονώ τις πράξεις των ανθρώπων αλλά να τις κατανοώ».  Πράγματι, γνωρίζουμε πως οι πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά και οι αντιλήψεις των ανθρώπων γύρω από ηθικά ζητήμ

Παράλληλα με την πανδημία του κορονοϊού, βρίσκεται σε εξέλιξη μια πανδημία διασποράς ψευδών ειδήσεων. «Οι ψευδείς ειδήσεις εξαπλώνονται γρηγορότερα και πιο εύκολα από τον ίδιο τον ιό και είναι εξίσου επικίνδυνες»  – δήλωσε πρόσφατα ο διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας . Τι είναι όμως οι ψευδείς ειδήσεις πως διακινούνται και γιατί είναι επικίνδυνες; Ψευδείς ειδήσεις αποκαλούμε πληροφορίες και στοιχεία που κατασκευάζονται ή παραποιούνται εσκεμμένα με στόχο την παραπληροφόρηση, την εξαπάτηση ή τη δυσφήμιση. Πλήθος τέτοιων ψευδών δημοσιευμάτων έχουν διακινηθεί τους τελευταίους μήνες, σε σχέση με την πανδημία. Ας δούμε κάποια τέτοια παραδείγματα. Σε βίντεο που γνώρισε χιλιάδες κοινοποιήσεις, παρουσιάζεται η υποτιθέμενη πρώην υπουργός υγείας της Φιλανδίας να ισχυρίζεται πως ο εμβολιασμός κατά της γρίπης των χοίρων αποσκοπεί σε μείωση του πληθυσμού κατά 2/3. Βέβαια,   η εικονιζόμενη δεν έχει διατελέσει ποτέ υπουργός υγείας . Πρόκειται για γνωστή συνωμοσιολόγο που διακρίθ

Το Παρατηρητήριο Ψευδοεπιστήμης αναδημοσιεύει μια επιστολή του μέλους του  Λευτέρη Ζούρου,  Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης,   που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή στις 28 Απριλίου 2020. Κύριε διευθυντά, Η προτεινόμενη εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο πρέπει να γίνει πράξη. Η διεθνής κυριαρχία αυτής της γλώσσας είναι δεδομένη τουλάχιστον για μια ακόμα γενιά, άρα η γνώση της αποτελεί απαραίτητο εφόδιο ζωής. Λιγότερο φανερή, αλλά εξίσου πολύτιμη, είναι η εξοικείωση με την τέχνη της σκέψης. Κάπου μεταξύ 4 με 6 χρονών κάθε παιδί βρίσκεται μπροστά σε ένα δίστρατο σαν αυτό του Ηρακλή. Μοιάζει αλλά δεν είναι ακριβώς μεταξύ αρετής και κακίας. Είναι μεταξύ αναζήτησης και καθησυχασμού. Στέλνουμε το παιδί στο σχολείο με πολύ περισσότερα ταμπού και πεποιθήσεις στη σάκα του απ' ότι απορίες και ερωτήματα. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: προκαταλήψεις, θεωρίες συνωμοσίας, άνθηση της παραπληροφόρησης. Το παιχνίδι κερδίζεται ή χάνεται στην παιδική ηλικία. Οι πρώτες

Δεν είναι πρωτόγνωρο σε περιόδους κρίσεων - όπως αυτή που ζούμε - οι άνθρωποι να καταφεύγουν σε συνωμοσιολογικά αφηγήματα. Σε τέτοιες εποχές ο κόσμος φαντάζει ακατανόητος, τρομακτικός και απειλητικός. Οι άνθρωποι χάνουν την αυτοπεποίθηση τους καθώς παρατηρούν να διαρρηγνύεται η κανονικότητα και η συνέχεια της κοινωνικής ζωής. Αυτή η απουσία ελέγχου δημιουργεί τη βαθιά ανάγκη για ευταξία, έστω και φανταστική.  Οι θεωρίες συνωμοσίας εξυπηρετούν την ψυχολογική ανάγκη των ανθρώπων να κατανοήσουν, να εκλογικεύσουν και να προσδώσουν νόημα στα γεγονότα και με αυτόν τον τρόπο να αισθανθούν καλύτερα.  Τα απλοϊκά αφηγήματα  των θεωριών συνωμοσίας έχουν το πλεονέκτημα πως καθιστούν τα γεγονότα ευανάγνωστα. Έτσι οι άνθρωποι αποφεύγουν το τρομακτικό θέαμα ενός χαοτικού και απρόβλεπτου κόσμου στον οποίο και οι χειρότεροι εφιάλτες μπορούν να πραγματοποιηθούν.   Αν και η θεματολογία των θεωριών συνωμοσίας ποικίλει, μπορεί κανείς να εντοπίσει σε αυτές κάποια  κοινά γνωρίσματα . Ένα πρώτο χαρακτηρ

Έχουμε τη χαρά να αναδημοσιεύουμε ένα άρθρο του Σωτήρη Πλαΐνη, το οποίο  πρωτοδημοσιεύτηκε  το 2016. Ο συγγραφέας προσάρμοσε το άρθρο του στο ύφος του Παρατηρητηρίου.   Ο Ιπποκράτης έγραψε πριν από 2500 χρόνια ότι «η επιστήμη και η απλή γνώμη είναι δύο διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους, το μεν γεννάει την αληθινή γνώση, το δε την άγνοια» 1 . Με άλλο λόγια, ο Ιπποκράτης δηλώνει ότι, αν κάποιος προτείνει μια καινούρια αγωγή ή θεραπεία, πρέπει να βασιστούμε στην επιστήμη για να συμπεράνουμε αν αυτή είναι αποτελεσματική· δεν πρέπει να στηριχθούμε σε προσωπικές απόψεις και εικασίες. Η επιστήμη χρησιμοποιεί πειράματα, παρατηρήσεις, δοκιμασίες, επιχειρήματα και πολλές συζητήσεις μέχρι να καταλήξει σε αντικειμενικά συμπεράσματα. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση η επιστήμη συνεχίζει να διερευνά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μήπως και τα πρώτα συμπεράσματα ήταν ανεπαρκή ή λανθασμένα. Αντίθετα, οι προσωπικές απόψεις μπορεί να είναι υποκειμενικές και αντιφατικές, ενώ οποιοσδήποτε έχει τις α

Οι νέες συνθήκες που δημιουργεί η εξάπλωση της επιδημίας του κορονοϊού έχουν επηρεάσει όλους μας ανεξαιρέτως. Η αγωνία που αισθανόμαστε για την υγεία τη δική μας και των αγαπημένων μας προσώπων είναι δίχως προηγούμενο. Ταυτόχρονα, παρατηρούμε τον τρόπο ζωής μας να αλλάζει, τα οικονομικά μας να είναι σε επισφάλεια, τις προτεραιότητές μας να αναθεωρούνται και τις βεβαιότητές μας να κλονίζονται. Σαν να μην έφταναν αυτά, δεχόμαστε καθημερινά καταιγισμό πληροφοριών – άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο αξιόπιστων – γεγονός που εντείνει το άγχος μας.  Μέσα σε αυτό το κλίμα είναι εύλογο πολλοί συμπολίτες μας να αναζητούν απαντήσεις για την απαρχή της επιδημίας και την προέλευση του νέου κορονοϊού SARS-CοV-2. Το ερώτημα δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον μόνο για ευρύ κοινό αλλά και για την επιστημονική κοινότητα: η κατανόηση της καταγωγής του ιού μπορεί να συμβάλει στην πρόβλεψη και την αντιμετώπιση παρόμοιων απειλών στο μέλλον.  Πρόσφατη μελέτη που διεξήγαγε διεθνής ερευνητική ομάδα κα

Αγαπητοί φίλοι του παρατηρητηρίου, α) Καλή υγεία σε όλους β) Το κείμενο που ακολουθεί –με τίτλο «Το Μικρό Λεξικό της Ψευδοεπιστήμης» – εισάγει μερικές βασικές έννοιες και θέσεις που θα μου χρειαστούν για τις αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν, ιού θέλοντος! Εννοείται ότι οι θέσεις του «λεξικού» είναι παρόμοιες με εκείνες του ιδρυτικού κειμένου του Παρατηρητηρίου, αλλά πιο εξειδικευμένες και πιο προσωπικές σε μερικά ζητήματα. Το Μικρό Λεξικό της Ψευδοεπιστήμης   4 βασικά λήμματα 1. Ψευδοεπιστήμη: Οποιοσδήποτε επιστημονικοφανής ισχυρισμός –μεγαλειώδης κατά κανόνα– που κυκλοφορεί κυρίως στο διαδίκτυο και αρνείται να υποβληθεί για ανεξάρτητο έλεγχο σε ένα επιστημονικό περιοδικό με κριτές, όπως προβλέπεται από τη θεσμική επιστήμη. Ψευδοεπιστήμη είναι

Μπορείτε να ακούσετε  εδώ  τη συνέντευξη του Πέτρου Δήτσα στην κ. Αλεξάνδρα Βουδούρη στον Αθήνα 9.84. Ευχαριστούμε το ραδιοσταθμό για την παραχώρηση του ηχητικού αρχείου. Ο Πέτρος Δήτσας

Ο Πέτρος Δήτσας θα μιλήσει σήμερα στον Αθήνα 9.84 για το Παρατηρητήριο Ψευδοεπιστήμης. Η συνέντευξη προς την Αλεξάνδρα Βουδούρη θα είναι τηλεφωνική και θα μεταδοθεί στις 10:30 (ή περίπου τότε). Ο σύνδεσμος για τη διαδικτυακή ακρόαση είναι: http://athina984.live24.gr/athina984 Θα γίνει προσπάθεια να αναρτήσουμε το αρχείο της συνέντευξης και εδώ.

Φαίνεται ότι το Παρατηρητήριο εκπληρώνει μια ανάγκη της κοινωνίας. Πριν προλάβουμε να στείλουμε δελτίο τύπου με το ιδρυτικό κείμενο, τα μέσα ενημέρωσης δημοσίευσαν την είδηση. Αναφέρουμε όσα είδαμε και ο κάθε φίλος μπορεί να προσθέσει στα σχόλια όσα πρωτότυπα δημοσιεύματα πέφτουν στην αντίληψή του: https://hania.news/2020/03/11/Δημιουργία-Παρατηρητηρίου-Ψευδοεπι/?fbclid=IwAR1A2JhjqzKcXkqFXADRXXUcUOn1GoigYxnRUp5Ly-Wa2ATG_M4YQHNFDxQ https://www.efsyn.gr/efkriti/epistimi/234896_kriti-dimioyrgeitai-paratiritirio-gia-toys-pseydoepistimonikoys-ishyrismoys https://www.cretalive.gr/kriti/paratiritirio-pseydoepistimis-idryetai-stin-kriti?fbclid=IwAR3qO7lPgv8J_ENLgosBZqwjO8Fj-7QRhiF_hGoy7meiguCqeawDHKA7lWw https://www.kathimerini.gr/1068732/article/epikairothta/ellada/episthmones-tassontai-kata-yeydoepisthmhs?fbclid=IwAR1ha-0pgKzlx4mtnczkjmC_9nt-G8movR_gvdaSAFb65PZtEUxuHOtwWSQ https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/315194_proto-elliniko-paratiritirio-pseydoepistimis-apo-21-kath

Ζούμε σε μια εποχή που η επιστήμη προοδεύει θεαματικά, τόσο στα μέτωπα της έρευνας όσο και στις πρακτικές εφαρμογές της, χωρίς τις οποίες η ζωή μας θα ήταν αφάνταστα δυσκολότερη. To επίπεδο τεκμηρίωσης και κριτικού διαλόγου σε όλους τους θεσμικούς γνωστικούς τομείς, καθώς και το επίπεδο διεπιστημονικών συνεργασιών, δεν έχουν προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία. Επίσης, οι δυνατότητες πρόσβασης στη μόρφωση και στην έγκυρη πληροφόρηση δεν ήταν ποτέ τόσο διαδεδομένες και προσιτές. Παρόλα αυτά, ζούμε ταυτόχρονα σε μια εποχή πρωτοφανούς διάδοσης ψευδών ειδήσεων και ψευδοεπιστημονικ ώ ν ισχυρισμών με μεγάλη επιρροή και σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις. Απέναντι, ειδικότερα, στην επιδραστικότητα της ψευδοεπιστήμης, η επιστημονική κοινότητα και ο κόσμος της εκπαίδευσης οφείλουν να προσπαθήσουν να προστατεύσουν τους μαθητές και όλους τους πολίτες απο την επιρροή ψευδεπίγραφων ιδεών, οι οποίες οδηγούν όχι μόνο σε διανοητικό βάλτωμα, αλλά συχνά και σε λάθος πρακτικές επιλογές ή σε επικίνδυνες ψ