Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Αναρτήσεις

Εκλαϊκευμένη επιστήμη και πως να αξιολογούμε ό,τι διαβάζουμε

Καθώς η ανάγνωση της επιστημονικής βιβλιογραφίας καθίσταται αρκετά δύσκολη από άτομα έκτος του επιστημονικού χώρου, προκύπτει η ανάγκη για εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης. Πολλοί οργανισμοί και περιοδικά επικεντρώνονται σε αυτήν την προσπάθεια. Ωστόσο, βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με επιστημονικές ειδήσεις από εφημερίδες και ιστοσελίδες. Σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ χρήσιμο να μπορεί να διαγνώσει κανείς αν η πηγή εμφορείται από προκαταλήψεις ιδεολογικού ή άλλου χαρακτήρα, κάτι που τις περισσότερες φορές την καθιστά μεροληπτική. Προκειμένου να αξιολογήσουμε την εγκυρότητα των πληροφοριών που διαβάζουμε θα πρέπει να διαθέτουμε κάποια γνωστικά εφόδια. Αυτά αφορούν στην ικανότητα αξιολόγησης της αξιοπιστίας των πηγών, τις γνώσεις μας γύρω από ζητήματα τις επιστήμης, τις διάφορες λογικές πλάνες στις οποίες μπορεί να υποπέσουμε καθώς και το πώς λειτουργεί η επιστημονική μέθοδος. Τα εφόδια αυτά θα τα αναλύσουμε συνοπτικά παρακάτω.  Ποιες πηγές είναι αξιόπιστε
Πρόσφατες αναρτήσεις

Γιατί οι άνθρωποι δυσπιστούν απέναντι στην επιστήμη;

Η δυσπιστία απέναντι στην επιστήμη είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η επιστήμη. Η απόρριψη καλά τεκμηριωμένων επιστημονικών θέσεων αποτελεί τον κοινό τόπο των αρνητών της κλιματικής αλλαγής, των αντιεμβολιαστών, των αντικείμενων στη θεωρία της εξέλιξης και των υπέρμαχων της επίπεδης γης.   Μεσούσης όμως της πανδημίας, η απροθυμία μερίδας συμπολιτών μας να συμμορφωθούν με τα μέτρα προφύλαξης ή να αποδεχτούν την πραγματικότητα του ιού συνιστά κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Έτσι, οι “σκεπτικιστές” αντιμετωπίζονται συχνά με οργή ή απαξία ως «ψεκασμένοι» ή «κοβηλίθιοι/covidiots». Η διακωμώδηση όμως είναι ελάχιστα αποτελεσματική ως μέθοδος πειθούς. Άλλωστε, το υπόδειγμα της επιστημονικής προσέγγισης συνοψίζεται στο απόφθεγμα του Σπινόζα: «έχω καταβάλει αδιάκοπες προσπάθειες να μη χλευάζω, να μη διεκτραγωδώ, να μην περιφρονώ τις πράξεις των ανθρώπων αλλά να τις κατανοώ».  Πράγματι, γνωρίζουμε πως οι πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά και οι αντιλήψεις των ανθρώπων γύρω από ηθικά ζητήμ

Η βιομηχανία των fake news

Παράλληλα με την πανδημία του κορονοϊού, βρίσκεται σε εξέλιξη μια πανδημία διασποράς ψευδών ειδήσεων. «Οι ψευδείς ειδήσεις εξαπλώνονται γρηγορότερα και πιο εύκολα από τον ίδιο τον ιό και είναι εξίσου επικίνδυνες»  – δήλωσε πρόσφατα ο διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας . Τι είναι όμως οι ψευδείς ειδήσεις πως διακινούνται και γιατί είναι επικίνδυνες; Ψευδείς ειδήσεις αποκαλούμε πληροφορίες και στοιχεία που κατασκευάζονται ή παραποιούνται εσκεμμένα με στόχο την παραπληροφόρηση, την εξαπάτηση ή τη δυσφήμιση. Πλήθος τέτοιων ψευδών δημοσιευμάτων έχουν διακινηθεί τους τελευταίους μήνες, σε σχέση με την πανδημία. Ας δούμε κάποια τέτοια παραδείγματα. Σε βίντεο που γνώρισε χιλιάδες κοινοποιήσεις, παρουσιάζεται η υποτιθέμενη πρώην υπουργός υγείας της Φιλανδίας να ισχυρίζεται πως ο εμβολιασμός κατά της γρίπης των χοίρων αποσκοπεί σε μείωση του πληθυσμού κατά 2/3. Βέβαια,   η εικονιζόμενη δεν έχει διατελέσει ποτέ υπουργός υγείας . Πρόκειται για γνωστή συνωμοσιολόγο που διακρίθ

Η τέχνη της σκέψης από το νηπιαγωγείο (ένα κείμενο του Λευτέρη Ζούρου).

Το Παρατηρητήριο Ψευδοεπιστήμης αναδημοσιεύει μια επιστολή του μέλους του  Λευτέρη Ζούρου,  Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης,   που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή στις 28 Απριλίου 2020. Κύριε διευθυντά, Η προτεινόμενη εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο πρέπει να γίνει πράξη. Η διεθνής κυριαρχία αυτής της γλώσσας είναι δεδομένη τουλάχιστον για μια ακόμα γενιά, άρα η γνώση της αποτελεί απαραίτητο εφόδιο ζωής. Λιγότερο φανερή, αλλά εξίσου πολύτιμη, είναι η εξοικείωση με την τέχνη της σκέψης. Κάπου μεταξύ 4 με 6 χρονών κάθε παιδί βρίσκεται μπροστά σε ένα δίστρατο σαν αυτό του Ηρακλή. Μοιάζει αλλά δεν είναι ακριβώς μεταξύ αρετής και κακίας. Είναι μεταξύ αναζήτησης και καθησυχασμού. Στέλνουμε το παιδί στο σχολείο με πολύ περισσότερα ταμπού και πεποιθήσεις στη σάκα του απ' ότι απορίες και ερωτήματα. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: προκαταλήψεις, θεωρίες συνωμοσίας, άνθηση της παραπληροφόρησης. Το παιχνίδι κερδίζεται ή χάνεται στην παιδική ηλικία. Οι πρώτες

Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας;

Δεν είναι πρωτόγνωρο σε περιόδους κρίσεων - όπως αυτή που ζούμε - οι άνθρωποι να καταφεύγουν σε συνωμοσιολογικά αφηγήματα. Σε τέτοιες εποχές ο κόσμος φαντάζει ακατανόητος, τρομακτικός και απειλητικός. Οι άνθρωποι χάνουν την αυτοπεποίθηση τους καθώς παρατηρούν να διαρρηγνύεται η κανονικότητα και η συνέχεια της κοινωνικής ζωής. Αυτή η απουσία ελέγχου δημιουργεί τη βαθιά ανάγκη για ευταξία, έστω και φανταστική.  Οι θεωρίες συνωμοσίας εξυπηρετούν την ψυχολογική ανάγκη των ανθρώπων να κατανοήσουν, να εκλογικεύσουν και να προσδώσουν νόημα στα γεγονότα και με αυτόν τον τρόπο να αισθανθούν καλύτερα.  Τα απλοϊκά αφηγήματα  των θεωριών συνωμοσίας έχουν το πλεονέκτημα πως καθιστούν τα γεγονότα ευανάγνωστα. Έτσι οι άνθρωποι αποφεύγουν το τρομακτικό θέαμα ενός χαοτικού και απρόβλεπτου κόσμου στον οποίο και οι χειρότεροι εφιάλτες μπορούν να πραγματοποιηθούν.   Αν και η θεματολογία των θεωριών συνωμοσίας ποικίλει, μπορεί κανείς να εντοπίσει σε αυτές κάποια  κοινά γνωρίσματα . Ένα πρώτο χαρακτηρ

Η «γυμναστική» των ματιών με ασκήσεις για την αντιμετώπιση της μυωπίας και η μέθοδος Bates

Έχουμε τη χαρά να αναδημοσιεύουμε ένα άρθρο του Σωτήρη Πλαΐνη, το οποίο  πρωτοδημοσιεύτηκε  το 2016. Ο συγγραφέας προσάρμοσε το άρθρο του στο ύφος του Παρατηρητηρίου.   Ο Ιπποκράτης έγραψε πριν από 2500 χρόνια ότι «η επιστήμη και η απλή γνώμη είναι δύο διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους, το μεν γεννάει την αληθινή γνώση, το δε την άγνοια» 1 . Με άλλο λόγια, ο Ιπποκράτης δηλώνει ότι, αν κάποιος προτείνει μια καινούρια αγωγή ή θεραπεία, πρέπει να βασιστούμε στην επιστήμη για να συμπεράνουμε αν αυτή είναι αποτελεσματική· δεν πρέπει να στηριχθούμε σε προσωπικές απόψεις και εικασίες. Η επιστήμη χρησιμοποιεί πειράματα, παρατηρήσεις, δοκιμασίες, επιχειρήματα και πολλές συζητήσεις μέχρι να καταλήξει σε αντικειμενικά συμπεράσματα. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση η επιστήμη συνεχίζει να διερευνά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μήπως και τα πρώτα συμπεράσματα ήταν ανεπαρκή ή λανθασμένα. Αντίθετα, οι προσωπικές απόψεις μπορεί να είναι υποκειμενικές και αντιφατικές, ενώ οποιοσδήποτε έχει τις α

Ο νέος κορονοϊός είναι αποτέλεσμα φυσικής εξέλιξης

Οι νέες συνθήκες που δημιουργεί η εξάπλωση της επιδημίας του κορονοϊού έχουν επηρεάσει όλους μας ανεξαιρέτως. Η αγωνία που αισθανόμαστε για την υγεία τη δική μας και των αγαπημένων μας προσώπων είναι δίχως προηγούμενο. Ταυτόχρονα, παρατηρούμε τον τρόπο ζωής μας να αλλάζει, τα οικονομικά μας να είναι σε επισφάλεια, τις προτεραιότητές μας να αναθεωρούνται και τις βεβαιότητές μας να κλονίζονται. Σαν να μην έφταναν αυτά, δεχόμαστε καθημερινά καταιγισμό πληροφοριών – άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο αξιόπιστων – γεγονός που εντείνει το άγχος μας.  Μέσα σε αυτό το κλίμα είναι εύλογο πολλοί συμπολίτες μας να αναζητούν απαντήσεις για την απαρχή της επιδημίας και την προέλευση του νέου κορονοϊού SARS-CοV-2. Το ερώτημα δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον μόνο για ευρύ κοινό αλλά και για την επιστημονική κοινότητα: η κατανόηση της καταγωγής του ιού μπορεί να συμβάλει στην πρόβλεψη και την αντιμετώπιση παρόμοιων απειλών στο μέλλον.  Πρόσφατη μελέτη που διεξήγαγε διεθνής ερευνητική ομάδα κα